Omschrijving:
[definitie]
Zetmeelderivaten zijn stoffen die gemaakt worden uit zetmeel door een chemische behandeling.
[toelichting]
Zetmeel heeft niet altijd de gewenste eigenschappen, en men kan er daarom voor kiezen deze eigenschappen aan te passen. Het aangepaste zetmeel wordt een zetmeelderivaat genoemd. Er zijn veel verschillende derivaten mogelijk. Er zijn grofweg vier typen behandelingen van zetmeel.
Bij een warmtebehandeling blijft het zetmeel chemisch onveranderd. Het zetmeel wordt in water gelegd en verwarmd, waardoor het opzwelt en daarna snel wordt afgekoeld. Het resultaat is zetmeel dat veel sneller oplost in koud water.
Zetmeel kan ook worden gedepolymeriseerd, dit betekent dat de veelal lange suikerketens waar zetmeel uit bestaat in kleinere stukken gedeeld worden. Dit zorgt voor zetmeel dat een minder stroperig mengsel met water vormt. Depolymerisatie kan op verschillende manieren bewerkstelligd worden. Dit kan chemisch, met een sterk zuur dat de ketens verbreekt, met enzymen die de ketens inkorten of mechanisch door hard te roeren.
Bepaalde (actieve) delen van het zetmeel kunnen vervangen worden. In de papierindustrie wordt dit gebruikt om zetmeel een positieve (kation) lading te geven, zodat het beter hecht aan de negatief geladen cellulose vezels.
Als laatste mogelijkheid kunnen de ketens ook verknoopt (crosslinked) worden. Door het verknopen wordt de zetmeelkorrel steviger en kan het door de gevormde netwerkstructuur veel meer water opnemen. De mate van verknoping is regelbaar en maat voor de stevigheid.
[milieueffect]
Zetmeelderivaten ondergaan een of meerdere behandelingsstappen, waardoor ze meer energie kosten om te produceren, en onvermijdelijk meer afvalstoffen met zich meebrengen. De kwaliteit van het papier neemt in de regel toe door het gebruik van zetmeelderivaten in plaats van regulier zetmeel.